Ayakkabılarla Eve Girmemek: Sağlık İçin Önemli Bir Kural
Annemin değişmez bir kuralı vardı: Sokak ayakkabılarıyla eve giremezsiniz! Kim olursanız olun -aile üyesi, komşu ya da misafir- eşikten adım atmadan önce ayakkabılarınızı çıkarmak zorundaydınız. Çocukken bu kuralın annemin garip bir takıntısı olduğunu düşünürdüm. Ancak büyüdükçe bunun sağlık, güvenlik ve hijyenle ilgili önemli bir alışkanlık olduğunu fark ettim.
Ayakkabıların Taşıdığı Tehlikeler: Bakteri, Alerjen, Toksik Kimyasallar
Temizlik genellikle gözle görülebilir kirle ilişkilendirilir. Ancak ayakkabılar söz konusu olduğunda, asıl tehlike mikroskopik düzeydedir ve bu, bir parça çamur ya da çimden çok daha tehlikelidir. Sokak ayakkabıları, birçoğu ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek bakteri, alerjen ve toksik kimyasallar taşır. Ayakkabılarınızın her gün geçtiği yerleri düşünün: umumi tuvaletler, kaldırımlar, hastane koridorları ve çimleri kontrol etmek için kullanılan kimyasallar.
ABD’deki Arizona Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada incelenen ayakkabıların yüzde 96’sında dışkıda yaygın olarak bulunan koliform bakterisi tespit edildi. Bunların yüzde 27’si yaşamı tehdit edebilen enfeksiyonlarla bağlantılı bir bakteri olan E. coli (koli basili) içeriyordu. Bazı E. coli türleri zararsızken, diğerleri kanlı ishale ve böbrek yetmezliğine neden olabilen hemolitik üremik sendroma yol açabiliyor. Özellikle beş yaş altındaki çocuklar, gelişmekte olan bağışıklık sistemleri ve ellerini sık sık ağızlarına götürdükleri için risk altında.
Ancak ayakkabılarla eve giren tek mikrop E. coli değil. Ayakkabılarda ağrılı ve bazen şiddetli ishale neden olan Clostridium difficile bakterisi ve derin cilt enfeksiyonlarına, zatürreye, hatta ölümcül kan dolaşımı enfeksiyonlarına neden olabilen mikroplar da barınabiliyor.
Şehir Tozundaki Kurşun ve Kimyasallar
Ayakkabılar kimyasallar ve alerjenler için de bir taşıyıcıdır. Araştırmalar, sokak ayakkabılarının pestisit, herbisit ve kurşun gibi ağır metaller taşıyabildiğini gösteriyor. Genellikle şehir tozunda veya toprakta bulunan kurşuna maruz kalmak, beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir. Bu durum, kalıcı bilişsel sorunlara yol açabildiği için özellikle çocuklar için tehlikelidir. Ayrıca, polen gibi alerjenler ayakkabı tabanlarına yapışarak evinizde alerji ve solunum sorunlarını artırabilir.
Yollarda kullanılan asfalt dolgu maddeleri kanserojen bileşikler içerir. ABD’de yapılan bir araştırma, bu kimyasalların iç mekanlarda bulunabildiğini ve ev tozunda, bazen dışarıdakinden 37 kat daha yüksek seviyelerde olduğunu ortaya koydu. Peki, yerde en çok kim vakit geçiriyor? Çocuklar ve evcil hayvanlar. Çocuklar emekler, oynar ve sık sık ellerini ağızlarına götürürler. Evcil hayvanlar ise bu kirlenmiş yüzeylerde yürüdükten sonra patilerini yalarlar. Bu nedenle, dış mekan ayakkabılarını iç mekanlarda giymek, istemeden de olsa çocukların ve hayvanların zararlı maddelere maruz kalma riskini artırır.
En Etkili Halk Sağlığı Önlemi: Ayakkabılarınızı Çıkarmak
Kanıtlar göz önüne alındığında, annemin kuralı artık o kadar da çılgınca gelmiyor. Aslında eve sokak ayakkabılarıyla girmemek, alabileceğiniz en basit ve en etkili halk sağlığı önlemlerinden biri olabilir. İçeri girerken ayakkabılarınızı çıkararak yalnızca kirin halıyı lekelemesini önlemekle kalmaz, aynı zamanda ailenizin zararlı mikroplara ve kimyasallara maruz kalmasını önemli ölçüde azaltırsınız.
Bunu yapmak da zor değil. Evin girişine bir ayakkabı dolabı ve misafirler için rahat terlikler koymayı deneyin. Birinden ayakkabılarını çıkarmasını istemek ilk başta garip gelebilir, ama riskleri düşündüğünüzde imkansız değil. Ayakkabılarınızdaki bakteri ve toksik kimyasalları düşündüğünüzde fark edeceksiniz: sokak ayakkabılarını evde giymek sokağı en mahrem ve güvenli yere davet etmek demek! Bir daha eve girerken ayakkabılarınızı çıkarın; halılarınız ve sağlığınız size teşekkür edecek!
*Bu makale ilk olarak The Conversation’da yayınlanmış ve BBC’de Creative Commons lisansı altında yeniden üretilmiştir.
